ഹോമി ജെ ഭാഭ - ഇന്ത്യൻ ആണവ പദ്ധതിയുടെ പിതാവ്

 

ഹോമി ജെ ഭാഭ

ഇന്ത്യയുടെ ഏറ്റവും വിജയകരമായ ആണവോർജ്ജ പദ്ധതിയുടെ പ്രധാന ശില്പികളിലൊരാളാണ് ഹോമി ജഹാംഗീർ ഭാഭ. ഇന്ത്യൻ ആണവ പദ്ധതിയുടെ പിതാവായി സ്‌നേഹത്തോടെ അദ്ദേഹം സ്മരിക്കപ്പെടുന്നു. 1909 ഒക്ടോബർ 30 ന് മുംബൈയിലാണ് അദ്ദേഹം ജനിച്ചത്. മുംബൈയിലെ കത്തീഡ്രൽ ഗ്രാമർ സ്കൂളിൽ നിന്ന് പ്രാഥമിക വിദ്യാഭ്യാസം നേടിയ അദ്ദേഹം പിന്നീട് എൽഫിൻസ്റ്റൺ കോളേജിൽ നിന്ന് ബിരുദം നേടി. പിന്നീട്, പിതാവിന്റെയും അമ്മാവൻ ദൊറാബ്ജി ടാറ്റയുടെയും നിർബന്ധപ്രകാരം, മെക്കാനിക്കൽ എഞ്ചിനീയറിംഗിൽ ബിരുദത്തിനായി കേംബ്രിഡ്ജ് സർവകലാശാലയിൽ പോയി. ഇന്ത്യയിലേക്ക് മടങ്ങിയെത്തിയാൽ ജംഷഡ്പൂരിലെ ടാറ്റ മിൽസിൽ ചേരാൻ കഴിയുമെന്നായിരുന്നു മാതാപിതാക്കളുടെ പ്രതീക്ഷ.

ഹോമി ജഹാംഗീർ ഭാഭ

ഹോമി ജഹാംഗീർ ഭാഭയുടെ കുടുംബത്തിന് പഠനത്തിലും രാഷ്ട്രസേവനത്തിലും ഒരു നീണ്ട പാരമ്പര്യമുണ്ടായിരുന്നു. ഇരുപതാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ തുടക്കത്തിൽ തന്നെ എഞ്ചിനീയറിംഗ്, മെറ്റലർജി, പവർ ഉൽപ്പാദനം, ശാസ്ത്രം, വിദ്യാഭ്യാസം എന്നീ മേഖലകളിൽ ബിസിനസ്സിന് തുടക്കമിട്ട ടാറ്റയുമായി അദ്ദേഹത്തിന്റെ കുടുംബം അടുപ്പത്തിലായിരുന്നു. മഹാത്മാഗാന്ധിയുമായും നെഹ്‌റു കുടുംബവുമായും ഈ കുടുംബത്തിന് അടുത്ത ബന്ധമുണ്ടായിരുന്നു. ഹോമി ജഹാംഗീർ ഭാഭ എഞ്ചിനീയറിംഗ് പൂർത്തിയാക്കിയ ശേഷം ഭൗതികശാസ്ത്രത്തിലേക്ക് ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിച്ചു. 1930-1939 കാലഘട്ടത്തിൽ, ഭാഭാ ജഹാംഗീർ ഭാഭ കോസ്മിക് റേഡിയേഷനുമായി ബന്ധപ്പെട്ട മികച്ച ഗവേഷണം നടത്തി, അത് പിന്നീട് അദ്ദേഹത്തിന് റോയൽ സൊസൈറ്റിയുടെ ഫെല്ലോഷിപ്പ് നേടിക്കൊടുത്തു. ആ ഘട്ടത്തിൽ അദ്ദേഹത്തിന് വെറും 31 വയസ്സായിരുന്നു. 1939 ൽ,. ഭാഭ ഇന്ത്യയിൽ തിരിച്ചെത്തി, രണ്ടാം ലോക മഹായുദ്ധം പൊട്ടിപ്പുറപ്പെട്ടതിനാൽ അവിടെ തുടരാൻ നിർബന്ധിതനായി. തുടർന്ന് അദ്ദേഹം ബാംഗ്ലൂരിലെ ഇന്ത്യൻ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് സയൻസിൽ ജോലി ചെയ്യാൻ തിരഞ്ഞെടുത്തു, അവിടെ സർ സിവി രാമൻ, ഇന്ത്യയുടെ ആദ്യത്തെ ശാസ്ത്ര നോബൽ ജേതാവ്, അക്കാലത്ത് ഭൗതികശാസ്ത്ര വിഭാഗം മേധാവിയായിരുന്നു. ഹോമി ജെ ഭാഭ ഉടൻ തന്നെ കോസ്മിക് റേ റിസർച്ച് പ്രൊഫസറായി നിയമിതനായി.

1944 മുതൽ 1966 വരെയുള്ള 22 വർഷക്കാലം ഹോമി ജെ ഭാഭ ഇന്ത്യയുടെ ആണവോർജ്ജ പദ്ധതിക്ക് നേതൃത്വം നൽകി. ഇന്ത്യയിലെ ഏറ്റവും പ്രശസ്തമായ വിദ്യാഭ്യാസ ഗവേഷണ കേന്ദ്രങ്ങളിലൊന്നായ ടാറ്റ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് ഫണ്ടമെന്റൽ റിസർച്ച് 1945-ൽ ഭാഭയുടെ പൂർവ്വിക ഭവനമായ 'കെനിൽവർത്ത്' കെട്ടിടത്തിൽ ഔദ്യോഗികമായി ഉദ്ഘാടനം ചെയ്യപ്പെട്ടു. ഇന്ത്യയിൽ തോറിയം വ്യാപകമായി ലഭ്യമായിരുന്നതിനാൽ യുറേനിയത്തിൽ നിന്ന് തോറിയം അധിഷ്‌ഠിത സംവിധാനങ്ങളിലേക്ക് ഇന്ത്യയുടെ ആണവ പദ്ധതി ശ്രദ്ധ മാറ്റിയതിന് ഹോമി ജെ ബാബ പരക്കെ അംഗീകാരം നേടിയിട്ടുണ്ട്. 1954-ൽ അദ്ദേഹത്തിന് പത്മഭൂഷൺ നൽകി ആദരിച്ചു.

1966-ൽ ഓസ്ട്രിയയിലെ വിയന്നയിലേക്ക് പോകുമ്പോൾ മോണ്ട് ബ്ലാങ്കിന് സമീപം വിമാനാപകടത്തിൽ അദ്ദേഹം മരണപ്പെട്ടു. അന്താരാഷ്ട്ര ആണവോർജ്ജ ഏജൻസിയുടെ യോഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ പോകുകയായിരുന്നു അദ്ദേഹം. ബോംബെയിലെ ആറ്റോമിക് എനർജി എസ്റ്റാബ്ലിഷ്‌മെന്റ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ ബഹുമാനാർത്ഥം ഭാഭ ആറ്റോമിക് റിസർച്ച് സെന്റർ എന്ന് പുനർനാമകരണം ചെയ്തു.